نفس لوامه (قرآن)

---

نفس لوّامه يكى از مراتب نفس است كه آرام نگرفته و دفع‌كننده نفس شیطانی است و به جهت آنكه خود را پيوسته در كوتاهى اطاعت مولايش سرزنش مى‌كند آن را نفس لوّامه مى‌نامند.

۱ - اهمّيّت نفس لوّامه‌

---

اهمّيّت وجود نفس لوّامه، در انسان:
وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ. بر اين اساس كه قسم بر هر چيزى دلالت بر تعظیم و تفخیم آن مى‌كند -قسم به نفس لوّامه نيز نشانه عظمت آن است‌-.

۲ - قسم به نفس لوّامه‌

---

••• سوگند مؤكّد خداوند به نفس ملامت‌گر:
وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ . از برخى ادبا نقل شده است كه دخول حرف «لا» بر «اقسم» براى تأكيد قسم است.

••• قسم خداوند به نفس لوّامه، درباره حقّانيّت معاد:
وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ أَ يَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَلَّنْ نَجْمَعَ عِظامَهُ‌ بَلى‌ قادِرِينَ عَلى‌ أَنْ نُسَوِّيَ بَنانَهُ.

۳ - نفس لوّامه در قيامت‌

---

••• انسان، ملامت‌كننده خود در قیامت:
وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ. عطاء از ابن‌عبّاس نقل كرده است: نفس لوّامه نفس بسيار ملامت‌كننده است و هيچ نفسى نيست -خوب يا بد- مگر آنكه صاحب خود را در قيامت ملامت و توبیخ مى‌كند. اگر كار خوب كرده باشد مى‌گويد: چرا زياد نكردى و اگر كار بد كرده باشد مى‌گويد: اى كاش نكرده بودم.

••• فريب خوردن انسان از شیطان و اطاعت از او، سزاوار سرنوشتى ملامت‌انگيز در قيامت:
وَ قالَ الشَّيْطانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ‌ ... إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلا تَلُومُونِي وَ لُومُوا أَنْفُسَكُمْ‌ ....

••• ملامت كردن خود به جهت مقصّر بودن در گمراهی خويش، پاسخ شيطان در مقابل ملامت وى از سوى پيروانش:
وَ قالَ الشَّيْطانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِ‌ ... إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلا تَلُومُونِي وَ لُومُوا أَنْفُسَكُمْ‌ ... از ابن‌عبّاس و حسن نقل شده: «لمّا قضى الامر» يعنى بعد از پايان حسابرسی اعمال در قيامت، اهل بهشت به سوى بهشت و اهل جهنّم به سوى جهنّم رهسپار مى‌شوند.

۴ - پانویس

---